آیا تحریم‌ها علیه ایران بازمی‌گردد؟ ساعت‌های حساسی تهران را از تصمیم فاصله می‌دهد

ایران امروز ساعت‌های حساسی را تجربه می‌کند که ممکن است آن را به مربع تحریم‌های بین‌المللی سخت بازگرداند، در میان افزایش فشارهای اروپایی و کاهش شانس نجات از فعال‌سازی مکانیزم "سناب باک"، یا آنچه به عنوان "مکانیزم ماشه" شناخته می‌شود، که ممکن است با رسیدن به نیمه شب شنبه به وقت گرینویچ به اجرا درآید.

در یک اقدام پیش‌بینی شده از مدتی پیش، کشورهای تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان، بریتانیا) در پایان اوت گذشته، مکانیزم بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فعال کردند، به‌دلیل آنچه که به عنوان "نقض‌های جدی" توافق هسته‌ای امضا شده در سال ۲۰۱۵ توصیف کردند.

از آن زمان به بعد، گزینه‌های ایران محدود شده و هر یک از آن‌ها بدون هزینه نخواهد بود.

رئیس‌جمهور فرانسه، امانوئل ماکرون، دو روز پیش تأکید کرد که زمان باقی‌مانده بسیار کم است و گفت: "فقط ساعت‌ها ایران را از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل جدا می‌کند".

او تأکید کرد که تهران می‌تواند از آن سناریو جلوگیری کند، اگر به شروط تروئیکا که آن‌ها را "مشروع" توصیف کرد، توافق کند.

شرایطی که کشورهای اروپایی برای توقف فعال‌سازی تحریم‌ها مطرح کرده‌اند:

۱ _ اجازه کامل به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ورود به تمامی تأسیسات هسته‌ای ایران.

۲ _ رسیدگی به نگرانی‌های اروپایی درباره ذخایر ایران از اورانیوم غنی‌شده.

۳ _ شرکت در مذاکرات مستقیم با ایالات متحده درباره توافق هسته‌ای.

با وجود فشارهای آخرین ساعت‌ها، پاسخ‌های ایران اطمینان‌بخش نبود؛ کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران در امور حقوقی و بین‌المللی، در یک نشست خبری با اعضای غیر دائمی شورای امنیت اشاره کرد که کشورش در صورت بازگرداندن تحریم‌ها، "توافق‌نامه قاهره" با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را لغو خواهد کرد.

از سوی دیگر، رئیس‌جمهور ایران، مسعود بزشکیان، که در نیویورک برای حضور در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل حضور دارد، اذعان کرد که مشاوره‌ها با طرف اروپایی "طبق انتظارات پیش نرفت"، که به وضوح نشان‌دهنده دشواری رسیدن به یک توافق در این لحظات بحرانی است.

در کنار تشدید تنش‌ها، روسیه و چین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در شورای امنیت بین‌المللی برای تمدید رفع تحریم‌ها از ایران مطرح کردند، اما شانس موفقیت این رأی‌گیری به شدت کم به نظر می‌رسد، طبق منابع دیپلماتیک.

تصویب این قطعنامه نیاز به ۹ رأی از ۱۵ رأی دارد، که به دلیل مخالفت شدید غربی‌ها بعید به نظر می‌رسد.

پکن و مسکو مکانیزم "سناب باک" را "غیرقانونی" توصیف کردند و فعال‌سازی آن توسط تروئیکای اروپایی را اقدامی یک‌جانبه دانستند که با روح توافق هسته‌ای مغایرت دارد.

دو هفته پیش، شورای امنیت به نفع فعال‌سازی مکانیزم ماشه رأی داد، به این معنی که تحریم‌های بین‌المللی به‌طور خودکار از نیمه شب شنبه ۲۷ سپتامبر بازمی‌گردد، مگر اینکه معجزه دیپلماتیکی در لحظات آخر اتفاق بیفتد.

در مقابل، وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، از شروط اروپایی‌ها ابراز مخالفت کرد و تأکید کرد که کشورش "به‌طور مسئولانه و با شفافیت" در پرونده هسته‌ای خود عمل می‌کند.

این موضوع پس از دیدار او با همتای بریتانیایی‌اش در حاشیه اجلاس‌های سازمان ملل مطرح شد.

ریشه‌های بحران به توافق هسته‌ای امضا شده در ۲۰۱۵ برمی‌گردد، که محدودیت‌های سختی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌های بین‌المللی وضع کرد.

اما خروج ایالات متحده از آن در سال ۲۰۱۸، در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، معادله را برهم زد.

با آغاز سال ۲۰۲۵، طرف‌ها به میز مذاکره بازگشتند، جایی که چندین دور مذاکرات بین واشنگتن و تهران تا ژوئن گذشته انجام شد.

اما اوضاع به تشدید کشیده شد، زمانی که اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای و نظامی در داخل ایران حمله کرد و تهران با حملات موشکی پاسخ داد، که منجر به دخالت نظامی ایالات متحده در ژوئن شد، از طریق حملاتی که تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار داد.

تشدید نظامی منجر به تعلیق تمامی مذاکرات هسته‌ای، چه بین ایران و ایالات متحده و چه با کشورهای اروپایی شد.

ساعت‌های کمی ایران را از بازگشت تحریم‌های بین‌المللی سختی که ممکن است دوباره آن را از نظام مالی جهانی جدا کند و اقتصاد ضعیف آن را تحت فشار بیشتری قرار دهد، جدا می‌کند.

در میان گزینه‌های دشوار، سؤال باقی می‌ماند: آیا تهران به شروط اروپایی‌ها تن می‌دهد یا رویارویی را انتخاب می‌کند؟