Uzman Raporları: İsrail, Dimona yakınlarında gizemli bir nükleer tesis inşa ediyor
Uydu görüntüleri, İsrail'in nükleer programına ait bir tesiste yoğun inşaat çalışmaları ve büyük genişlemeler olduğunu ortaya koydu. Bu durum, nükleer yayılma uzmanları arasında yeni bir nükleer reaktör veya silah toplama tesisi olabileceği yönünde geniş spekülasyonlara yol açtı.
Detaylarda, son uydu görüntüleri, Dimona şehri yakınlarındaki Negev Çölü'nde bulunan "Shimon Peres Nükleer Araştırma Merkezi"nde büyük inşaat çalışmaları ve genişlemeler tespit etti. Uzmanların görüntüler üzerindeki analizleri, bu çalışmaların İsrail'in uzun vadeli nükleer silah programıyla bağlantılı olabileceğini, zira tesisin bilinen Dimona nükleer reaktörüne yakın olması ve bölgede sivil enerji tesislerinin olmaması nedeniyle öne sürdü.
Amerikan haber ajansı "Associated Press"e göre, görüntüleri inceleyen yedi uzman, yeni inşaatın doğası konusunda farklı görüşlere sahipti. Üçü, "Çalışılan alanın konumu ve boyutu ile çok katlı görünmesi, bu inşaatın en olası açıklamasının yeni bir ağır su reaktörü inşası olduğunu gösteriyor; bu reaktör plutonyum ve nükleer silahlar için gerekli diğer bir madde üretebilir" dedi.
Diğer dört uzman ise, binanın yeni bir nükleer silah toplama tesisi ile bağlantılı olabileceğini belirtti ve "inşaatın hala erken aşamalarda olduğu" gerekçesiyle kesin bir yargıya varmadılar.
Uzmanlar arasında, James Martin Nükleer Yayılmayı Önleme Araştırmaları Merkezi'nden Jeffrey Lewis, "Bu muhtemelen bir reaktör - bu boyut koşullara bağlı, ancak bu tür şeylerin doğası böyle. Başka bir şey olduğunu hayal etmek çok zor" dedi. Lewis başka bir yerde, "Uzun bir yapı, bu beklenen bir durum, çünkü reaktörün kalbi çok uzun olacak. Konum, boyut ve orada inşaat eksikliği göz önüne alındığında, bunun başka bir şeyden çok bir reaktör olma olasılığı daha yüksek" diye ekledi.
Nükleer bilimciler derneğinden Edwin Lyman, yeni inşaatın görünür bir koruma kubbesi olmayan bir kutu şeklinde bir reaktör olabileceğini kabul etti, ancak "İsrail, yaptıklarına dair herhangi bir uluslararası denetim veya doğrulama yapılmasına izin vermiyor, bu da kamuoyunun spekülasyon yapmasına neden oluyor" dedi.
Silahların yayılmasını önleme derneği yöneticisi Darryl G. Kimball ise, "Eğer bu bir ağır su reaktörü ise, harcanan yakıt üretme yeteneğini korumaya çalışıyorlar; bu yakıtı daha sonra plutonyum ayırmak için işleyebilirler ve daha fazla nükleer silah üretmek için kullanabilirler. Ya da cephaneliklerini korumak veya ek savaş başlıkları inşa etmek için bir tesis inşa ediyorlar" dedi.
Bu gelişme, İsrail'in nükleer programının etrafında dönen gizlilik içinde gerçekleşiyor; İsrail, nükleer silahlara sahip olduğunu ne doğruluyor ne de yalanlıyor. 5 Temmuz'da Planet Labs PBC tarafından çekilen görüntüler, 2021'de ilk kez tespit edilen bir kazı alanında yoğun inşaat çalışmaları gösteriyor; burada kalın beton duvarlar inşa edilmiş ve alanın yer altındaki birkaç katı olduğu görülüyor.
Mevcut Dimona ağır su reaktörünün, 1960'larda faaliyete geçtiği ve beklenen işletme ömrünü aştığı belirtiliyor; bu durum, yakın zamanda değiştirilmesi veya güncellenmesi gerekeceğini öne sürüyor.
İsrail'in, Hindistan ve Pakistan gibi, nükleer silah üretimi için gerekli olan plutonyum ve trityum gibi maddeleri üretmek için ağır su reaktörlerine güvendiği düşünülüyor. Atom Bilimcileri Bülteni, 2022'deki raporuna göre, İsrail'in yaklaşık 90 nükleer savaş başlığına sahip olduğunu tahmin ediyor.
