دیمونا و ابهام هسته‌ای: اسرائیل چه چیزی را زیر شن‌ها پنهان کرده است؟
September 3, 2025109 بازدیدهازمان مطالعه: 3 دقیقه
اندازه فونت:
16
زیر تابش آفتاب سوزان در بیابان نقب، کارهای ساخت و ساز مرموز در نزدیکی رآکتور هسته‌ای دیمونا در اسرائیل ادامه دارد و به همه تلاش‌های پنهان‌کاری که این کشور از دهه‌ها پیش انجام داده، چالش می‌کشد. تصاویر ماهواره‌ای که توسط هفت کارشناس بین‌المللی بررسی شده، از یک پروژه ساخت و ساز محکم و بزرگ خبر می‌دهد که به نظر می‌رسد چندین طبقه زیر زمین گسترش یافته است و سوالات عمیقی در مورد ماهیت فعالیت‌های هسته‌ای اسرائیل که یکی از بیشترین اسرار محافظت شده در جهان است، به وجود می‌آورد.
کارشناسان تقسیم شده‌اند: سه نفر بر این باورند که محل و اندازه ساخت و ساز نشان‌دهنده یک رآکتور آب سنگین جدید است، در حالی که چهار نفر دیگر احتمال می‌دهند که این یک تأسیسات برای جمع‌آوری سلاح‌های هسته‌ای باشد. اما همه بر روی یک چیز توافق دارند - این ساخت و ساز جدید عادی نیست و به احتمال زیاد بخشی از برنامه هسته‌ای اسرائیل است که این کشور هرگز به طور رسمی به آن اعتراف نکرده است.
جفری لوئیس، کارشناس منع گسترش هسته‌ای، سردرگمی را با این جمله خلاصه می‌کند: "خیلی سخت است که تصور کنیم این ساخت و ساز یک رآکتور هسته‌ای نیست". این کلمات زمانی وزن خاصی پیدا می‌کند که بدانیم اسرائیل طبق برآوردهای سال 2022 حدود 90 کلاهک هسته‌ای دارد، که آن را به تنها قدرت هسته‌ای در خاورمیانه و مرموزترین کشور در بین تمام کشورهای هسته‌ای جهان تبدیل می‌کند.
محرمانگی که دیمونا را احاطه کرده، جدید نیست. از زمان افشاگری‌های مشهور در دهه 1980 که جزئیاتی درباره تأسیسات را فاش کرد، اسرائیل هرگونه بازرسی بین‌المللی را رد کرده و از عدم پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بهره‌برداری کرده است. این ابهام عمدی به تل آویو اجازه می‌دهد تا "ابهام هسته‌ای" استراتژیک را حفظ کند، در حالی که به توسعه زرادخانه خود بدون نظارت بین‌المللی ادامه می‌دهد.
تناقض در این است که جهان به این وضعیت غیرعادی اجازه می‌دهد، در حالی که اسرائیل از پاسخگویی بین‌المللی فرار می‌کند، کشورهای دیگر با تحریم‌های شدید به خاطر تنها شک در برنامه‌های هسته‌ای خود مواجه می‌شوند. این تناقض به ما یادآوری می‌کند که سیاست بین‌المللی هنوز تحت حاکمیت استانداردهای دوگانه است، جایی که برخی کشورها مصونیت دارند در حالی که دیگران مجازات می‌شوند.
ساخت و ساز جدید در دیمونا در زمانی اتفاق می‌افتد که منطقه شاهد تنش‌های فزاینده است، که سوالاتی را در مورد پیامی که اسرائیل می‌خواهد به همسایگانش ارسال کند، مطرح می‌کند. آیا در تلاش است تا برتری هسته‌ای خود را تقویت کند؟ یا اینکه برای مرحله جدیدی از درگیری‌های منطقه‌ای آماده می‌شود؟
مهم‌تر از همه، این توسعه به ما یادآوری می‌کند که صلح هسته‌ای در خاورمیانه همچنان رویایی دور از دسترس است تا زمانی که اسرائیل به پیوستن به نظام منع گسترش هسته‌ای منطقه‌ای ادامه دهد. ابهامی که به آن پناه برده است ممکن است اهداف تاکتیکی در کوتاه‌مدت را تأمین کند، اما در بلندمدت به مسابقه تسلیحاتی دامن می‌زند و ثبات منطقه‌ای را تهدید می‌کند.
در حالی که بولدوزرها به کار خود زیر شن‌های داغ نقب ادامه می‌دهند، سوال مهم این است: کی اسرائیل تأسیسات هسته‌ای خود را برای بازرسی بین‌المللی باز خواهد کرد؟ و کی به جامعه بین‌المللی در تلاش‌های منع گسترش هسته‌ای خواهد پیوست؟ پاسخ به این سوالات ممکن است آینده صلح و امنیت را نه تنها در خاورمیانه، بلکه در کل جهان تعیین کند.
کارشناسان تقسیم شده‌اند: سه نفر بر این باورند که محل و اندازه ساخت و ساز نشان‌دهنده یک رآکتور آب سنگین جدید است، در حالی که چهار نفر دیگر احتمال می‌دهند که این یک تأسیسات برای جمع‌آوری سلاح‌های هسته‌ای باشد. اما همه بر روی یک چیز توافق دارند - این ساخت و ساز جدید عادی نیست و به احتمال زیاد بخشی از برنامه هسته‌ای اسرائیل است که این کشور هرگز به طور رسمی به آن اعتراف نکرده است.
جفری لوئیس، کارشناس منع گسترش هسته‌ای، سردرگمی را با این جمله خلاصه می‌کند: "خیلی سخت است که تصور کنیم این ساخت و ساز یک رآکتور هسته‌ای نیست". این کلمات زمانی وزن خاصی پیدا می‌کند که بدانیم اسرائیل طبق برآوردهای سال 2022 حدود 90 کلاهک هسته‌ای دارد، که آن را به تنها قدرت هسته‌ای در خاورمیانه و مرموزترین کشور در بین تمام کشورهای هسته‌ای جهان تبدیل می‌کند.
محرمانگی که دیمونا را احاطه کرده، جدید نیست. از زمان افشاگری‌های مشهور در دهه 1980 که جزئیاتی درباره تأسیسات را فاش کرد، اسرائیل هرگونه بازرسی بین‌المللی را رد کرده و از عدم پیوستن به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بهره‌برداری کرده است. این ابهام عمدی به تل آویو اجازه می‌دهد تا "ابهام هسته‌ای" استراتژیک را حفظ کند، در حالی که به توسعه زرادخانه خود بدون نظارت بین‌المللی ادامه می‌دهد.
تناقض در این است که جهان به این وضعیت غیرعادی اجازه می‌دهد، در حالی که اسرائیل از پاسخگویی بین‌المللی فرار می‌کند، کشورهای دیگر با تحریم‌های شدید به خاطر تنها شک در برنامه‌های هسته‌ای خود مواجه می‌شوند. این تناقض به ما یادآوری می‌کند که سیاست بین‌المللی هنوز تحت حاکمیت استانداردهای دوگانه است، جایی که برخی کشورها مصونیت دارند در حالی که دیگران مجازات می‌شوند.
ساخت و ساز جدید در دیمونا در زمانی اتفاق می‌افتد که منطقه شاهد تنش‌های فزاینده است، که سوالاتی را در مورد پیامی که اسرائیل می‌خواهد به همسایگانش ارسال کند، مطرح می‌کند. آیا در تلاش است تا برتری هسته‌ای خود را تقویت کند؟ یا اینکه برای مرحله جدیدی از درگیری‌های منطقه‌ای آماده می‌شود؟
مهم‌تر از همه، این توسعه به ما یادآوری می‌کند که صلح هسته‌ای در خاورمیانه همچنان رویایی دور از دسترس است تا زمانی که اسرائیل به پیوستن به نظام منع گسترش هسته‌ای منطقه‌ای ادامه دهد. ابهامی که به آن پناه برده است ممکن است اهداف تاکتیکی در کوتاه‌مدت را تأمین کند، اما در بلندمدت به مسابقه تسلیحاتی دامن می‌زند و ثبات منطقه‌ای را تهدید می‌کند.
در حالی که بولدوزرها به کار خود زیر شن‌های داغ نقب ادامه می‌دهند، سوال مهم این است: کی اسرائیل تأسیسات هسته‌ای خود را برای بازرسی بین‌المللی باز خواهد کرد؟ و کی به جامعه بین‌المللی در تلاش‌های منع گسترش هسته‌ای خواهد پیوست؟ پاسخ به این سوالات ممکن است آینده صلح و امنیت را نه تنها در خاورمیانه، بلکه در کل جهان تعیین کند.
